Produkcja i budowa wędziska karpiowego
W poprzednim artykule opowiedzieliśmy Wam, jak należy rozumieć pojęcia stosowane do opisywania wędek na karpie.
Były to informacje podstawowe, wprowadzające. Jednak wielu karpiarzy chce wejść w temat głębiej, dowiedzieć się szczegółów technicznych, ciekawostek. Rozumiemy, w końcu to Wasze ulubione hobby. Specjalnie dla Was przygotowaliśmy więc przewodnik po kwestiach technicznych.
Z czego zbudowana jest wędka karpiowa?
To zależy, jak wędka.
Wędziska produkuje się bowiem z różnych rodzajów włókiem szklanych, węglowych z dodatkami włókien aramidowych( kewlarowych), które wzmacniają blanki czy poprawiają parametry techniczne.
Włókno węglowe i szklane
W popularnych modelach wędzisk karpiowych stosuje się nadal włókna szklane, które przez ostatnie lata technologicznie bardzo się rozwinęły. Łączy się je z włóknem węglowym, co poprawia akcję wędziska i obniża jego wagę. Jeśli takie wędziska zrobione są poprawnie, to wędki mają całkiem dobre parametry użytkowe i w zupełności wystarczają na początek, a także wiele wybaczają podczas holu.
Włókna węglowe
Włókno węglowe powstaje w wyniku kontrolowanej pirolizy polimerów organicznych. Jest szeroko stosowne w wielu dziedzinach przemysłu- wojskowym, samolotowym, kosmicznym, samochodowym i hobbystycznych. My skupimy się na najbardziej interesujących kwestiach, czyli zastosowaniu włókien węglowych w wędkarstwie.
Cechy włokiem węglowych
Włókna węglowe zajmują szczególne miejsce wśród materiałów używanych do produkcji najwyższej jakości wędzisk. Nie wszystkie są jednak takie same.
Włókna węglowe to idealny i podstawowy materiał do produkcji wędzisk karpiowych, bo:
- są nawet pięciokrotnie wytrzymalsze niż stal, przy tej samej wadze elementu
- są wytrzymałe zmęczeniowo, a wielokrotne rzuty w małym stopniu im szkodzą
- są lekkie i niezwykle sztywne - o module Younga na poziomie 240 GPa. Jest to wielkość określająca sprężystość materiału przy rozciąganiu i ściskaniu. Wartość modułu Younga dla stali wynosi około 200 Gpa, a niektóre wysoko modułowe, naprawdę kosmiczne materiały, posiadają wartość modułu Younga na poziomie 500-1 000 GPa
- mają niską rozszerzalność cieplną więc w niskich czy wysokich temperaturach. Mniej się rozszerzają i zachowują swoje parametry, więc wędkowanie zimą jak i podczas letnich upałów nie zmienia zasadniczo cech wędziska
- są materiałem, który umożliwia dowolne ustalanie wytrzymałości elementu w każdym z jego obszarów w dowolnych kierunkach, co jest bardzo pomocne w produkcji wędzisk i budowani akcji.
Ale w tej beczce miodu jest łyżka dziegciu - popularnie zwany carbon ma jedną zasadniczą wadę. Jest nią niska lub przeciętna udarność, to znaczy nieodporność na dynamiczne uderzenia. Mówiąc prościej – włókno węglowe jest kruche.
Oznaczenia na wędkach do karpiowania
Pewnie zastanawia Was ta masa oznaczeń, które widzicie w opisach wędzisk lub na nich samych. Na przykład 24TON, 30TON, 40TON lub IM6, IM7, Hi Modulus itd. Wyjaśnijmy zatem, co one oznaczają.
Oznaczenie IM było bardzo modne parę lat temu. Czym większy IM, tym wędka miała być o prawie magicznych właściwościach. Niektórzy producenci wędzisk wynaleźli w tamtym czasie nieistniejące IM, aby być na szycie awangardy technologicznej.
Tak naprawdę to dość umowne oznaczenia lub nazwy handlowe. Nie stanowią przemysłowej jakości ani standardu materiałowego na którym można oprzeć 100 % pewność co do materiału z jakiego zrobiona jest wędka.
Jeśli firma rzetelnie podchodzi do sprawy to oznaczenia 24TON czy IM6 będą miały niższy moduł sprężystości niż 30TON i IM7. Moduł sprężystości jest ważny, ale nie jest jedynym wyznacznikiem jakość i cechy użytkowej wędziska karpiowego.
Większość średniej i dobrej klasy wędzisk produkowanych jest z włókna węglowego, o oznaczeniu 24TON. Jeśli wędka aspiruje trochę wyżej, to będzie miała dodatki w macie 30TON. Takie wędzisko to koszt około od 300 do 500 zł w zależności od firmy. Czasami warto bez emocji „pomachać” wędką, bo w dzisiejszym świecie łatwo jest przepłacić nawet dwa razy za ten sam „węgiel”.
Każdy, kto trochę interesuje się wędkarstwem karpiowym, natknął się na oznaczenia takie jak K1, K3. Ciągną się one do K12, a nawet K50.
Często słyszy się że K1 jest lepsze od K3... Tymczasem to kompletnie niewłaściwa ocena, różnią się one bowiem sztywnością, parametrami i zastosowaniem.
Parametr K odnosi się do liczby tysięcy włókien w nici. To znaczy K1 to 1000 włokiem a K12 to 12000 włókien.
Topowe wędziska, jak nasze Invadery, mają także dodatki włokiem aramidowych, które redukują skręcanie się blanku, co znacznie poprawi jakość rzutu.
Obecnie pracujemy nad następcą Invaderów. Obiecujemy, że jakość, technologia, materiały i parametry będą niemal kosmiczne. Cenę jednak postaramy się utrzymać bliżej ziemi ;)
Jak robi się karpiówki?
Wędzisko to nie samo włókno węglowe, dokładniej rzecz ujmując, jest to polimer wzmocniony włóknem węglowym.
Łącząc włókno węglowe z układem żywicznym uzyskuje się kompozyt, który można wykorzystać jako materiał do produkcji wędzisk. To forma tkaniny, którą nazywa się to prepreg. Są to wstępnie impregnowane włókna kompozytowe, w których jest już obecny termoutwardzalny polimerowy materiał matrycowy .Naturalnym jest, że jakość i ilość danej żywicy ma znaczący wpływ na parametry i cechy wędki karpiowej.
Dobre wędzisko powinno być wytrzymałe, mocne a jego waga powinna być tak niska, jak to możliwe. Waga, a tym samym masa wędziska, wpływa bezpośrednio na akcję. W większości przypadków znacznie się ją poprawia poprzez usunięcie nadmiernej masy własnej wędziska.
Ujmując to jaśniej - wędzisko jest szybsze i bardziej dynamiczne, szybciej gaśnie po rzucie, a to o dużej masie własnej „buja się i buja bez końca”. Oczywiście na akcję wpływa także moduł sprężystości użytego włókna
Sposoby na obniżenie masy wędziska
Najlepszym sposobem jest zmniejszeniem zawartości żywicy w kompozycie prepreg. Cała żywica jest tylko klejem łączącym włókna węglowe razem, nie robi nic więcej dla funkcji wędki.
W praktyce oznacza to, że musimy wybierać dobrej jakości prepregi węglowe o niskiej zawartości żywicy, tj. tkaninę z włókna węglowego (popularnie zwaną matą) wstępnie impregnowaną minimalną ilością specjalnej żywicy.
Niska zawartość żywicy skutkuje lżejszymi, sztywniejszymi i bardziej sprężystymi półfabrykatami. Niestety stosowanie prepregów o niskiej zawartości żywicy wymaga precyzyjnie kontrolowanego procesu produkcji i specjalnych technologii.
I wreszcie - prepregi węglowe o niskiej zawartości żywicy są droższe. Dlatego absolutnie konieczne jest złożenie zamówienia na produkcję wędzisk w nowoczesnej fabryce posiadającej odpowiednie know-how. Prepreg należy przechowywać w chłodzonych pomieszczeniach, bo w pokojowej temperaturze się utwardzają. Brak takiego pomieszczenia w fabryce oznacza, że tam nie produkujemy wędzisk.
Może to wszystko wydaje się trochę skomplikowane, ale zalety wynikające z jakości prepregu są z pewnością warte wysiłku.
Problemy związane z modułem włókna węglowego
Nowoczesna wędka karpiowa musi spełniać wiele różnych wymagań. Jak już pisaliśmy, waga to nie jedyny parametr. Konieczna jest również wysoka wytrzymałość i trwałość.
Tutaj mamy pewną sprzeczność związaną z materiałami kompozytowymi. Im wyższy moduł włókna węglowego i im niższa zawartość żywicy, tym lżejsze są wędki, ale mniejsza jest ich wytrzymałość (kruchość).
Można przyjąć że moduł oznacza sztywność. Tym samym im wyższy moduł, tym wyższa sztywność. W skrócie oznacza to, że potrzeba mniej materiału, aby osiągnąć taką samą sztywność materiałów o niższym module.
Wędzisko o wysokim module kumuluje także dużo energii i potrafi ją gwałtownie uwolnić podczas rzutu (ma kopa – jak mawiają karpiarze), co przekłada się na dalsze i dokładniejsze rzuty.
Rozwój technologii trochę poprawił problemy wysokiego moduły. Mamy szybkie, lekkie ale i wytrzymałe blanki typu slim o potężnej mocy. Nadal jednak trzeba o nie dbać, nie stukać nimi o twarde przedmioty, zwłaszcza pod naprężeniem - to prawie 100% gwarancje złamania takiej wędki. Należy też przechowywać je w wyściełanych pokrowcach
Sploty tkanin węglowych w produkcji wędek
Na szczęście dla kieszeni wędkarzy istnieją inne sposoby na zwiększenie siły i wytrzymałości wędziska, niż bardzo drogie obniżanie zawartości żywicy i podnoszenie modułu.
Sprawdzoną metodą wzmocnienia półfabrykatu jest manipulowanie orientacją włókien i typami splotów.
Występują różne rodzaje tkanin węglowych:
- standardowe jednokierunkowe prepregi, które mają włókna zorientowane w jednym kierunku i są bardzo wytrzymałe wzdłużnie. Z tych mat produkowana jest większość średniej klasy wędzisk karpiowych.
- tkaniny plecione diagonalnie, o włóknach zorientowanych co najmniej w dwóch kierunkach i splecionych. Jest ich szereg typów - Plain Weave, Satin Weave, Twill Weave i inne. Przez te typy splotów większość wędkarzy rozumie oznaczenie K1 i K3.
Stosuje się także połączenie lekkiej jednokierunkowej tkaniny węglowej o wysokim module sprężystości z wysokiej jakości tkaniną węglową diagonalną.
Jest to rozwiązanie, które pozwala nam wyeliminować skręcenie się wędziska, zwiększa moc, siłę i trwałość oraz znacznie poprawia jej czułość. Manipulując tkaninami, żywicą i innym czynnikami można zaprojektować idealną wędkę, czy to do dalekich rzutów, czy o progresywnej akcji.
Jak robi się blank karpiówki?
Jak pisaliśmy powyżej, aby powstała dobra wędka potrzebny jest szereg skomplikowanych czynności. Pokrótce zaczyna się to od nawinięcia maty na specjalny metalowy trzpień. Różne rodzaje mat nawija się w odpowiednich miejscach, aby uzyskać oczekiwane parametry .
Następnie wygrzewa się blank w piecu, aby wszystko związało. To dokładnie przestrzegane, precyzyjne czynności. Na przykład owinięcie, które ściśle wiąże prepreg z trzpieniem, kontroluje ciśnienie podczas utwardzania w piecu i wyklucza powietrze, musi być wyjątkowo szczelne. Wymaga zatem zastosowania taśmy mikropasmowej. Produkcja wędzisk to w dużej mierze ręczna, precyzyjna robota, na którą składa się około 200 czynności.
Budowa przelotek w wędkach
Wędki to nie tylko blank jest on częścią pewnej całości, ważne są inne elementy uzbrojenia jak przelotki czy dolnik. Dlaczego przelotki są takie ważne ?
Po pierwsze utrzymują żyłkę daleko od wędziska i zapewniają gładką powierzchnię przesuwającej się lince, co zwiększa zasięg rzutu. Gładka powierzchnia zaś zmniejsza tarcie i obniża temperaturę, co jest korzystne dla żyłki. W wędziskach karpiowych odgrywa to może małą rolę ale np. w morskich, gdzie tracie jest ekstremalne, już bardzo zasadniczą.
Waga, ilość i sposób rozmieszczenia przelotek na blanku wpływa min. na akcję wędziska i celność rzutu itp. Do optymalnego doboru tych cech stosuje się skomplikowane modele inżynieryjne i obliczenia matematyczne.
Przelotka zbudowane jest z ramki jedno- lub dwustopkowej i pierścienia. Jgo jakość przekłada się na trwałość żyłki i długość rzutu.
Najwyższej jakość materiałem do produkcji pierścieni jest węglik krzemu SIC. Występuje też węglik tytanu, ale nie stosuje się go wędziskach karpiowych.
Dobrej klasy karpiówki wyposażone są w przelotki z węglikiem krzemu, w przypadku którego można stosować bez problemu plecionki. Innym dobrym i wytrzymałem materiałem jest tlenek glinu. Nie jest tak twardy jak węglik krzemu, jednak pierścienie z niego wykonane, w przypadku dobrych producentów, wytrzymują stosowanie plecionek.
Do produkcji ramek stosuje się tytan (bardzo rzadko), stal nierdzewną a także stal chromowana, lub zabezpieczoną specjalnymi powłokami przed korozją.
Na długość rzutu wpływa też wielkość pierścieni. Obecnie modne są wędziska, gdzie pierwsze przelotki mają średnicę 50 mm a końcowe 14-16 mm. Dodajmy jednak, że ich zastosowanie ma sens głownie w przypadku wędzisk rzutowych.
Dolnik i rękojeść wędziska
Uchwyt kołowrotka to również ważny osprzęt wędziska karpiowego. Musi być stworzony z wytrzymałych materiałów. Często do produkcji uchwytów używany jest plastik konstrukcyjny, włókna węglowe i elementy metalowe, przez co różnią się wyglądem i wytrzymałością
Najczęściej stosowanymi uchwytami kołowrotka są uchwyty typu DPS, ale występuje masę też szereg innych uchwytów.
Uchwyt musi być dobrany również do innych parametrów wędziska, takich jak ugięcie czy akcja. Przy zakupie kołowrotka zwracajcie uwagę na rozmiary gniazda pod kołowrotek. Wymiary są raczej uniwersalne, lecz zdarzają się kołowrotki, które nie pasują do gniazda.
Do wykończenia rękojeści używa się różnych materiałów. Najbardziej popularne wykończenia, typowe dla większości wędzisk:
- niepełna pianka EVA
- pełna pianka EVA, gdzie dolna część od końca wędziska do uchwytu na kołowrotek jest w pełni - pokryta. Najczęściej występuje to w wędziskach od 11 ft do 9 ft
- w pełni korkowa rękojeść, ostatnio coraz bardziej modna, jest też w dotyku „cieplejsza” niż dwie powyższe. No ale przecież przy holu ryby i tak będzie Wam wystarczająco gorąco ;)
Małą, ale ważną rzeczą, jest dopracowany klips do żyłki.Kwestia wyboru rękojeści to w dużej mierze preferencje wędkarza.
OPRACOWANIE TANDEM BAITS
Jeśli chcesz się dowiedzieć jaką wędkę karpiową wybrać polecamy ten artykuł
